Σημεία Ομιλίας του Αναπληρωτή Υπουργού Οικονομικών, κ. Χρήστου Σταϊκούρα, στο Δείπνο του 7ου CEO Summit της Ελληνικής Εταιρείας Διοίκησης Επιχειρήσεων
Κυρίες και Κύριοι,
Στη φάση που βρισκόμαστε το κύριο ζητούμενο είναι με ποιες αξίες, με ποια στρατηγική, με ποιες πολιτικές και με ποιες προσωπικές συμπεριφορές θα βγούμε ταχύτερα και με το μικρότερο οικονομικό και κοινωνικό κόστος από την κρίση.
Είμαι μαζί σας για να μοιραστώ αξίες, ιδέες, σκέψεις και πολιτικές.
Κυρίες και Κύριοι,
Ένα από τα κύρια ζητούμενα της περιόδου είναι ο καθορισμός του νέου εγχώριου παραγωγικού και οικονομικού υποδείγματος.
Υπόδειγμα που πρέπει να οικοδομήσουμε, πέρα και πάνω από «Μνημόνια».
Υπόδειγμα, που μέχρι πρόσφατα, χαρακτηρίζονταν από, εμφανείς αλλά και υποβόσκουσες, μακροχρόνιες παθογένειες στο αξιακό, στο θεσμικό, στο πολιτικό, στο κοινωνικό και στο οικονομικό πεδίο.
Υπόδειγμα που χαρακτηρίζονταν από αρκετές δομικές, κυρίως, ενδογενείς αδυναμίες.
Επιγραμματικά, αυτές είναι:
- Η αδυναμία βιώσιμης διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, κατά περιόδους.
- Η εκτεταμένη φοροδιαφυγή και η περιορισμένη φορολογική βάση.
- Η αδυναμία εξορθολογισμού των δημόσιων, κυρίως των κοινωνικών, δαπανών.
- Το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα.
- Η εξάρτηση της ανάπτυξης σχεδόν αποκλειστικά από την κατανάλωση.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η κατανάλωση αντιπροσώπευε το 72% του ΑΕΠ το 1975 και διαμορφώθηκε στο 95% του ΑΕΠ το 2010.
Ενώ τους πλεονασματικούς ή λίγο ελλειμματικούς προϋπολογισμούς της περιόδου 1960-1980, ακολούθησαν τα μεγάλα ελλείμματα της επόμενης δεκαετίας με διψήφια ποσοστά ως προς το ΑΕΠ, ακόμη και πάνω από 20%.
Με αποτέλεσμα, το δημόσιο χρέος, από 18% του ΑΕΠ το 1975, να ανέλθει στο 72% το 1990 και να διαμορφωθεί στο 148% το 2010.
Η Ελλάδα, συνεπώς, λειτούργησε επί πολλές δεκαετίες, περισσότερο ή λιγότερο ανά περίοδο, σε συνθήκες ασταθούς ισορροπίας.
Κυρίες και Κύριοι,
Αυτές οι θετικές ενδείξεις, συνιστούν εφαλτήριο για τη συνέχιση του εγχειρήματος, και όχι αφορμή για εφησυχασμό.
Εφαλτήριο για τον περαιτέρω εμπλουτισμό της δημοσιονομικής προσπάθειας με αναπτυξιακές δράσεις και πολιτικές.
Και μιλάω για ανάπτυξη, και όχι απλώς για μεγέθυνση.
Η μεγέθυνση (growth) – ανάπτυξη (development) της οικονομίας αποτελεί από παλαιά και συνεχώς κεντρικό θέμα τόσο της οικονομικής επιστήμης όσο και της πολιτικής.
Βασικό πρόβλημα της οικονομικής επιστήμης είναι ο προσδιορισμός των παραγόντων που συμβάλουν στη μεγέθυνση-ανάπτυξη της οικονομίας και η εκτίμηση του μεγέθους της συμβολής.
Εκτός από τους παραδοσιακούς συντελεστές (γη, εργασία, κεφάλαιο) και την επιχειρηματικότητα (ικανότητα συνδυασμού των παραδοσιακών συντελεστών στην παραγωγική διαδικασία), στη δεκαετία του ΄50 σημαντικός συντελεστής θεωρήθηκε η τεχνολογία και στη δεκαετία του ΄60 το ανθρώπινο κεφάλαιο.
Πρόκειται όμως για 2 διαφορετικές έννοιες:
Η οικονομική μεγέθυνση (economic growth) ορίζεται ως η συνεχής αύξηση, κατά τη διάρκεια μιας μακράς χρονικής περιόδου, του συνολικού ή κατά κεφαλήν προϊόντος της οικονομίας.
Υποδηλώνει την ικανοποιητική λειτουργία του βασικού μηχανισμού στο πλαίσιο μιας δεδομένης οικονομικής διάρθρωσης.
Όμως η οικονομική μεγέθυνση δεν μπορεί από μόνη της να καλύψει όλες τις ανάγκες των πολιτών παρά το γεγονός ότι τα οικονομικά αγαθά καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών των πολιτών.
Η οικονομική ανάπτυξη (economic development) είναι ευρύτερη ως έννοια.
Εμπερικλείει τις ποσοτικές συνέπειες της μεγεθυντικής διαδικασίας αλλά ταυτόχρονα έχει και ποιοτική διάσταση.
Η οικονομική ανάπτυξη σημαίνει και περισσότερο προϊόν αλλά και μεταβολές του τεχνολογικού και θεσμικού πλαισίου μέσα στο οποίο παράγεται και διανέμεται το προϊόν αυτό.
Περιέχει νέες ιδέες και προτιμήσεις.
Ενσωματώνει δομικές αλλαγές.
Υποδηλώνει βελτίωση της υλικής ευημερίας και της κατανομής των παραγόμενων αγαθών.
Σε τελική ανάλυση σημαίνει γενική ανύψωση του βιοτικού και πολιτισμικού επιπέδου.
Συνεπώς μπορεί να υπάρξει οικονομική μεγέθυνση μιας οικονομίας χωρίς αυτή να συνοδεύεται από οικονομική ανάπτυξη.
Αντίθετα δεν μπορεί να υπάρξει οικονομική ανάπτυξη χωρίς οικονομική μεγέθυνση.
Ήδη από το 1982 ο Ξενοφών Ζολώτας στο σύγγραμμά του με τον εύγλωττο τίτλο «Οικονομική μεγέθυνση και φθίνουσα κοινωνική ευημερία» (έκδοση Τράπεζας της Ελλάδος) επισήμανε τις αδυναμίες και τους κινδύνους από τη μονοδιάστατη ποσοτική θεώρηση του οικονομικού φαινομένου και τόνισε ότι οι αριθμοί (ΑΕΠ) μπορεί κάλλιστα να ευημερούν αλλά η ευημερία της κοινωνίας να φθίνει, παραπλανώντας έτσι κυβερνήσεις και πολίτες για το τι πράγματι συμβαίνει στην οικονομία και στις ζωές των ανθρώπων.
Η οικονομική μεγέθυνση, ενώ είναι αναγκαία συνθήκη για τη βελτίωση της ευημερίας των πολιτών, δεν είναι και ικανή συνθήκη για τη συμμετοχή όλων στην παραγωγική διαδικασία (απασχόληση, κοινωνική συνοχή), για τη διανομή (αμοιβές) και τις ωφέλειες (κοινωνικό όφελος).
Για παράδειγμα, αναφέρεται ο όρος «βιώσιμη ανάπτυξη» (sustainable development) και όχι «βιώσιμη μεγέθυνση» διότι θέτουν οι διεθνείς οργανισμοί ένα εντελώς διαφορετικό μοντέλο οικονομικο-κοινωνικής αλλαγής το οποίο συνδέει αρμονικά τους οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντολογικούς αντικειμενικούς στόχους των κοινωνιών σε ένα ισορροπημένο πλαίσιο.
Συμπερασματικά, η έννοια της μεγέθυνσης είναι μερική και ποσοτική, ενώ η έννοια της ανάπτυξης είναι συνθετική, ποσοτική και κυρίως ποιοτική
Η χώρα συνεπώς, για να οδηγηθεί, το ταχύτερο δυνατόν, με όσο γίνεται μικρότερο κοινωνικό κόστος, στην έξοδο από την κρίση, χρειάζεται μία συνολική, συνεκτική στρατηγική.
Πέρα και πάνω από Μνημόνια.
Κυρίες και Κύριοι,
Αναγκαία συνθήκη για την επίτευξη των στόχων αυτής της στρατηγικής αποτελούν:
- Η κοινωνική προστασία και δικαιοσύνη, καθώς και η σύμμετρη συμμετοχή των κοινωνικών ομάδων στην προσπάθεια εξόδου από την κρίση, ώστε να εξασφαλίζεται η μέγιστη δυνατή κοινωνική στήριξη της προσαρμογής.
- Η αυτοδέσμευση στην επίτευξη συλλογικά αποδεκτών στόχων.
- Η συνεχής βελτίωση των θεσμών και η αποτελεσματική εφαρμογή των νόμων.
Κυρίες και Κύριοι,
Έχω τονίσει, και επαναλαμβάνω και σήμερα, τη βασική θέση μου ότι δεν υπάρχει «βασιλική οδός» για την εθνική αξιοπρέπεια και την ευημερία μας στο σύγχρονο ανταγωνιστικό κόσμο.
Υπάρχει μόνο η οδός που προσδιορίζεται από:
- Την επαναδιατύπωση και εμπέδωση ενός σύγχρονου αξιακού συστήματος.
- Την καλλιέργεια κουλτούρας κοινωνικής και πολιτικής συνεννόησης.
- Την εκπόνηση και διαχρονική εφαρμογή ενός εθνικού στρατηγικού σχεδίου.
- Την επεξεργασία και εφαρμογή σύγχρονων πολιτικών, συμβατών με το εθνικό και ευρωπαϊκό σχέδιο.
- Την έντιμη, σκληρή αποτελεσματική και ποιοτική εργασία από όλους μας.
Ο δρόμος που έχουμε μπροστά μας είναι μακρύς, δύσκολος και ανηφορικός.
Είναι, όμως, ανοικτός.
Μπορούμε με Εθνικό Σχέδιο να τον περπατήσουμε με επιτυχία, αν πάμε αλληλέγγυα όλοι μαζί.