«Νέα δημοσιονομική μεταρρύθμιση: Θωράκιση της οικονομίας με σχέδιο, διαφάνεια και συνέπεια» ή «Από τον Ν. 4270/2014 στη νέα εποχή δημοσιονομικής διακυβέρνησης»
Χρήστος Σταϊκούρας
Βουλευτής Φθιώτιδας ΝΔ
Αναπληρωτής Καθηγητής ΟΠΑ
Η δημοσιονομική ευστάθεια δεν είναι μια αφηρημένη έννοια.
Είναι θεμελιώδης ακρογωνιαίος λίθος πάνω στον οποίο χτίζεται η αξιοπιστία και η ανθεκτικότητα κάθε οικονομίας.
Iδιαίτερα για την Ελλάδα, η οποία, αφού διήνυσε μακρά πορεία δημοσιονομικών ελλειμμάτων, ελλειμμάτων στις εξωτερικές συναλλαγές και συσσώρευσης δημοσίου χρέους, οδηγήθηκε, και με όχι πάντα εύστοχους εγχώριους και εξωχώριους χειρισμούς, σε κρίση, με επώδυνες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες, για περίπου μία δεκαετία.
Η σημασία της δημοσιονομικής ευστάθειας είναι πολλαπλή:
- Πρώτον, ενισχύει την εμπιστοσύνη των αγορών και των επενδυτών, κάτι που μεταφράζεται σε χαμηλότερο κόστος δανεισμού και ευκολότερη πρόσβαση σε κεφάλαια για το δημόσιο και τις επιχειρήσεις.
- Δεύτερον, διασφαλίζει τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος, προστατεύοντας την αποταμίευση και την πίστη.
- Τρίτον, προστατεύει το κοινωνικό κράτος, την κοινωνική συνοχή και τις μελλοντικές γενιές από την επιβάρυνση με μη βιώσιμο δημόσιο χρέος.
- Και τέταρτον, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μακροχρόνια οικονομική ανάπτυξη, με υγιή δημόσια οικονομικά και θεσμική συνέπεια.
Για όλους αυτούς τους λόγους, η χώρα μας έχει κάνει, από χρόνια, μια στρατηγική επιλογή.
Να μην επιστρέψει ποτέ ξανά σε συνθήκες οικονομικής αστάθειας, θωρακίζοντας τα δημόσια οικονομικά της με σύγχρονους, λειτουργικούς και διαφανείς κανόνες.
Το Σχέδιο Νόμου που ψηφίστηκε χθες, για την αναθεώρηση του πλαισίου δημοσιονομικής διαχείρισης, κινείται ακριβώς προς αυτή την κατεύθυνση.
Δεν αφορά απλώς τροποποιήσεις σε τεχνικά δημοσιονομικά ζητήματα.
Αφορά τη διαρκή και συνεπή στρατηγική πορεία της χώρας σε ένα ανθεκτικό και κοινωνικά δίκαιο πλαίσιο δημοσιονομικής διακυβέρνησης, το οποίο ανταποκρίνεται στις σημερινές αλλά και αυριανές προκλήσεις.
Για να γίνει κατανοητή η σημασία της αναθεώρησης, είναι απαραίτητο να δούμε τη μεγάλη θεσμική συνέχεια:
Από τον Νόμο 4270 του 2014, ο οποίος αποτέλεσε πυλώνα της δημοσιονομικής σταθερότητας της χώρας, έως τη σημερινή πρόταση μεταρρύθμισης που έρχεται να επικαιροποιήσει και να ενισχύσει αυτό το πλαίσιο.
Ο Νόμος του 2014 αποτέλεσε θεμέλιο για την επανεκκίνηση της δημοσιονομικής διαχείρισης στην Ελλάδα.
Με αυτόν:
- Αναμορφώθηκαν οι κανόνες δημοσιονομικής διαχείρισης και εποπτείας.
- Εκσυγχρονίστηκε και εναρμονίστηκε το τότε υφιστάμενο εθνικό δημοσιονομικό πλαίσιο με τις βέλτιστες ευρωπαϊκές και διεθνείς πρακτικές.
- Εξοπλίστηκε η δημόσια διοίκηση με τα εργαλεία που ενίσχυσαν τη μακροχρόνια βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και ανέδειξαν την έννοια της δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Παράλληλα:
- Εισήχθησαν βασικές αρχές διαφάνειας, λογοδοσίας και πειθαρχίας στη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών.
- Καθιερώθηκε το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής, ως ένα εργαλείο προβολής και ελέγχου της δημοσιονομικής πορείας της χώρας σε βάθος τετραετίας.
- Θεσμοθετήθηκε το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο, ως ανεξάρτητος φορέας αξιολόγησης και παρακολούθησης.
- Αναδείχθηκε και εδραιώθηκε το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους σε κεντρικό μηχανισμό συντονισμού και ελέγχου των δημοσιονομικών ροών.
Στόχος της τότε θεσμικής τομής ήταν να θωρακισθεί η πρωτόγνωρη δημοσιονομική προσαρμογή της χώρας από μελλοντικές δημοσιονομικές και μακροοικονομικές ανισορροπίες, ώστε να μην τεθούν σε κίνδυνο οι τεράστιες θυσίες της κοινωνίας.
Η εφαρμογή του Ν. 4270/2014 είχε ως αποτέλεσμα την αναβάθμιση της δημοσιονομικής αξιοπιστίας της χώρας έναντι των εταίρων και αγορών, τη βελτίωση της παρακολούθησης των δαπανών και εσόδων όλων των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης, την ενίσχυση της δημοσιονομικής ευστάθειας, και εν τέλει την προσέγγιση των αγορών με σοβαρότητα.
Ωστόσο, όπως κάθε ζωντανός και δυναμικός θεσμός, έτσι και το δημοσιονομικό πλαίσιο οφείλει να προσαρμόζεται στις νέες ανάγκες και συνθήκες.
Η τελευταία πενταετία δεν ήταν συνηθισμένη.
Πανδημία, ενεργειακή κρίση, πόλεμος στην Ουκρανία, πληθωριστικές πιέσεις και γεωπολιτική ρευστότητα.
Οι δημοσιονομικοί κανόνες στην Ευρώπη έχριζαν μεταρρύθμισης.
Τον Απρίλιο του 2024, υιοθετήθηκε η Οδηγία 1265, στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Οι στόχοι παραμένουν: πειθαρχία, βιωσιμότητα, πρόληψη.
Αλλά τα μέσα αλλάζουν: περισσότερος μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός, περισσότερη ευελιξία με όρους, περισσότερη διαφάνεια.
Σε αυτό το νέο περιβάλλον, η Ελλάδα δεν μπορεί να παραμείνει στατικά και αυτάρεσκα προσαρμοσμένη στο θεσμικό πλαίσιο του 2014.
Χρειάζεται επικαιροποίηση και ενίσχυση των εργαλείων της.
Η νέα μεταρρύθμιση δεν αντικαθιστά το Νόμο του 2014.
Αντιθέτως, τον διατηρεί ως βάση, αλλά τον εκσυγχρονίζει και τον ενισχύει.
Τα 4 βασικά του σημεία:
1ον. Ενσωμάτωση της Κοινοτικής Οδηγίας 2024/1265.
Υιοθετείται ένα μεσοπρόθεσμο πλαίσιο ισορροπημένων προϋπολογισμών, με μηχανισμούς προληπτικής διόρθωσης σε περίπτωση αποκλίσεων, αλλά και ρήτρες ευελιξίας για εξαιρετικές συνθήκες.
2ον. Ενίσχυση του Δημοσιονομικού Συμβουλίου.
Το Συμβούλιο αποκτά περισσότερα εργαλεία πρόσβασης σε δεδομένα, ενισχυμένο ρόλο στην αξιολόγηση ρίσκων και αποκλίσεων, και δυνατότητα διατύπωσης μη δεσμευτικών αλλά τεκμηριωμένων συστάσεων.
3ον. Αναβάθμιση προγραμματισμού και διαχείρισης.
Εισάγονται νέοι κανόνες διαχείρισης αποκλίσεων, αυστηρότερη τεκμηρίωση παρεμβάσεων που έχουν μόνιμο κόστος, ρήτρες δημοσιονομικής κρίσης για φυσικές καταστροφές, πανδημίες ή έκτακτες ανάγκες.
4ον. Ψηφιοποίηση με το Μητρώο Παροχών.
Καθιερώνεται το Εθνικό Μητρώο Παροχών και Ενισχύσεων, υπό την ΑΑΔΕ, με στόχο την καταγραφή όλων των ενισχύσεων σε χρήμα και είδος.
Προβλέπεται διαλειτουργικότητα με το Μητρώο Πολιτών, το Μητρώο Ανέργων, το Σύστημα ΕΡΓΑΝΗ, ενώ δίδεται η δυνατότητα στοχευμένων κοινωνικών πολιτικών με πραγματικά δεδομένα.
Συμπερασματικά, το νέο πλαίσιο δεν περιορίζεται στο να «κλείσει υποχρεώσεις» προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Είναι ένα μήνυμα υπευθυνότητας.
Ότι η Ελλάδα έχει μάθει από τα λάθη του παρελθόντος.
Ότι μπορεί να σχεδιάζει σοβαρά και μεσοπρόθεσμα.
Ότι η κοινωνική πολιτική και η δημοσιονομική πειθαρχία δεν είναι έννοιες ανταγωνιστικές.
Είναι συμπληρωματικές όταν υπάρχει σχέδιο, διαφάνεια και λογοδοσία.
Η σημερινή μεταρρύθμιση είναι η απαρχή ενός νέου κύκλου δημοσιονομικής ωριμότητας, με εθνική αυτοπεποίθηση και ευρωπαϊκή συνέπεια.
Και αποτελεί ένα ακόμη βήμα υπεύθυνης θεσμικής εμβάθυνσης, που εξοπλίζει το κράτος με εργαλεία ανθεκτικότητας και στέλνει το μήνυμα πως η χώρα δεν αρκείται στο να ακολουθεί, αλλά συμμετέχει ισότιμα και διαμορφώνει το ευρωπαϊκό πλαίσιο στο οποίο ανήκει.
