Κυρίες και κύριοι θα ήθελα να ευχαριστήσω το Economist και τους εκπρόσωπους του στην Ελλάδα για την πρόσκληση που μου απηύθυναν να συμμετάσχω στη 16η συζήτηση στρογγυλής τραπέζης.
Είναι γνωστό εδώ και χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο ότι διερχόμαστε μια κρίσιμη καμπή της ιστορίας. Βασικά χαρακτηριστικά της είναι οι ταχύτατες τεχνολογικές εξελίξεις, οι αλλαγές οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές αναδιατάξεις, οι νέοι καταμερισμοί.
Αυτές οι δυναμικές εξελίξεις προκάλεσαν και προκαλούν στην παγκόσμια κοινότητα αλλά και στην ευρωπαϊκή οικογένεια, έντονη ρευστότητα υψηλή αβεβαιότητα. Ιδιαίτερα τα πέντε τελευταία χρόνια, μπορούμε να μιλάμε για τη βίαιη διαμόρφωση συνθηκών αστάθειας. Οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής. Για τη διαμόρφωση συνθηκών βαθιάς και παρατεταμένης ύφεσης.
Η Ελλάδα, χώρα με μακροχρόνιες, υποβόσκουσες παθογένειες στο αξιακό, στο θεσμικό, στο πολιτικό και στο οικονομικό πεδίο σε αυτό το περιβάλλον κλυδωνίζεται. Είναι γεγονός ότι η παρατεταμένη διεθνής κρίση διαλύει χρόνιες ψευδαισθήσεις για τις πραγματικές αντοχές και της χώρας και της οικονομίας και κονιορτοποιεί υποκριτικές συμπεριφορές.
Στη δεκαετία του ’80 αναπτύχθηκαν έντονες δημοσιονομικές ανισορροπίες και ακολουθήθηκε μια επεκτατική πολιτική, με αποτέλεσμα την εκρηκτική διόγκωση του δημοσίου χρέους. Έκτοτε η ελληνική οικονομία συσσώρευσε δομικές αδυναμίες, υψηλό έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, ανταγωνιστικότητα σε συνεχή πτώση, υψηλό και με αυξητική δυναμική δημόσιο χρέος, πρόβλημα σύγχρονου αλλά και βιώσιμου αναπτυξιακού προτύπου. Με υπερβάλλουσα ζήτηση από τη μια πλευρά και κακή διαχείριση των διαθέσιμων πόρων από την άλλη πλευρά.
Οι παράγοντες που καθόρισαν τη στρεβλή δυναμική του συστήματος είναι πρωτίστως ενδογενείς. Με αποτέλεσμα η διεθνής κρίση που ακολούθησε να βρει την Ελλάδα, χωρίς συστοιχίες αντιστάθμισης.
Πέρα όμως από τις μακροχρόνιες παθογένειες η ηγεσία της χώρας δεν αντέδρασε γρήγορα και στη συνέχεια δεν αντέδρασε με επάρκεια. Το αποτέλεσμα; Η οικονομία, η κοινωνία, η πολιτική και συνολικά το ελληνικό σύστημα να πέσει σε μεγάλη, σε μακρά, σε έντονη περιδίνηση.
Στη νέα φάση που μπήκαμε μετά τις πρόσφατες εκλογές και το σχηματισμό Κυβέρνησης εθνικής ευθύνης, η κατάσταση εξακολουθεί να είναι πολυπαραμετρική και πολυσύνθετη. Παραμένει κρίσιμη. Η πολιτική δρομολόγησε λύση στο πιεστικό πολιτικό πρόβλημα, αν και δυνάμεις της αρνήθηκαν τη συμβολή στην πανεθνική προσπάθεια που απαιτείται. Ελπίζω ότι αυτή την παθητική στάση δεν θα τη συνοδεύσουν με πρακτικές πετροβολητή από την κερκίδα.
Στη φάση που διανύουμε οι πολίτες βρίσκονται σε αμηχανία και αναζητούν «κλαδί για να πιαστούν». Η οικονομία είναι σε αφασία. Η κατάσταση έχει φτάσει στο μη παρέκει. Η ύφεση διαμορφώθηκε στο 6,5% το 1ο τρίμηνο του ’12. Το 3ο τρίμηνο εκτιμάται –σύμφωνα με το ΚΕΠΕ– ότι θα διαμορφωθεί σε επίπεδα του 9,1% και θα ανέλθει συνολικά για το έτος στο 6,7%, σχεδόν διπλάσιο από τις αρχικές προβλέψεις πριν από 4 μήνες. Η ανεργία πλησίασε το 22% το Μάρτιο, η ανεργία των νέων διαμορφώνεται στο 53%.
Τα στοιχεία και οι εκτιμήσεις είναι αποκαρδιωτικές. Οι αποκλίσεις σημαντικές και η κατάσταση ιδιαίτερα δύσκολη.
Κυρίες και κύριοι έχω υποστηρίξει πολλές φορές και το επαναλαμβάνω και σήμερα, ότι δεν υπάρχει «βασιλική οδός» για την εθνική αξιοπρέπεια και την ευημερία μας, στο σύγχρονο ανταγωνιστικό κόσμο. Υπάρχει μόνο μια οδός: η οδός που προσδιορίζεται από την επαναδιατύπωση και την εμπέδωση ενός σύγχρονου αξιακού κώδικα, από την καλλιέργεια κουλτούρας κοινωνικής και πολιτικής συνεννόησης, από την επεξεργασία αλλά και υλοποίηση –μεγάλη λέξη για την Ελλάδα!- σύγχρονων πολιτικών, συμβατών με το εθνικό και ευρωπαϊκό σχέδιο, από την έντιμη, σκληρή, αποτελεσματική και ποιοτική εργασία από όλους μας, από τη διαχρονική εφαρμογή ενός εθνικού στρατηγικού σχεδίου.
Αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας; Πρώτον, ένα νέο κράτος που θα ανταποκρίνεται σε αυτή την αλλαγή. Ένα κράτος, που θα πρέπει να παρεμβαίνει και να μεριμνά για τη βέλτιστη λειτουργία του μηχανισμού της αγοράς και την εξασφάλιση της μέγιστης δυνατής οικονομικής αποτελεσματικότητας, την κοινωνικά δικαιότερη κατανομή του εισοδήματος και του παραγόμενου πλούτου και τη σταθεροποίηση της οικονομίας.
Να αντανακλά δηλαδή τα αιτήματα της σύγχρονης και ελεύθερης κοινωνίας για οικονομική αποτελεσματικότητα και κοινωνική δικαιοσύνη, ο συνδυασμός των οποίων καταλήγει στην κοινωνική οικονομία της αγοράς η οποία καλύπτεται από την φιλοσοφία του κοινωνικού φιλελευθερισμού.
Βέβαια το μίγμα αγοράς και κράτους, μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τις περιστάσεις, τις ανάγκες και τις προτιμήσεις της κοινωνίας. Αλλά ορίζεται στον ενδιάμεσο χώρο ανάμεσα στις απόψεις περί ελάχιστου και μέγιστου κράτους. Και αυτή η σχέση μεταξύ κράτους και αγοράς καθορίζεται και από την ασκούμενη δημοσιονομική πολιτική.
Δεύτερον, η εφαρμογή ενός εθνικού στρατηγικού σχεδίου που θα αλλάξει την πορεία της χώρας. Στρατηγικό σχέδιο που στοχεύει στην έξοδο από την κρίση με το ελάχιστο οικονομικό και κοινωνικό κόστος, στην ανασυγκρότηση του οικονομικού και κοινωνικού προτύπου της χώρας και στην εμπέδωση ενός νέου αξιακού συστήματος, καθώς και κουλτούρα εθνικής συνεννόησης.
Βασικοί στόχοι του είναι η μακροοικονομική προσαρμογή της οικονομίας σε μικρότερα και αν είναι δυνατό μηδενικά δίδυμα ελλείμματα, η μείωση του χρέους ώστε αυτό να καταστεί βιώσιμο μεσομακροπρόθεσμα και σταδιακά η επαναφορά της χώρας σε θετικούς και διατηρήσιμους ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης, ανάπτυξης προς όφελος όλων των πολιτών.
Τα απαραίτητα στοιχεία για την εφαρμογή, προώθηση και ευόδωση του στρατηγικού σχεδίου είναι:
- Η μείωση του διαρθρωτικού ελλείμματος κυρίως μέσω της περιστολής των δαπανών, εξαιρουμένων των δημοσίων επενδύσεων που έχουν υψηλό δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή.
- Η ενίσχυση των φορολογικών εσόδων με τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης και την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Η αύξηση των φορολογικών συντελεστών είχε ως συνέπεια το πρώτο πεντάμηνο του 2012 τα φορολογικά έσοδα να υστερούν κατά 9% σε σχέση με το πρώτο πεντάμηνο του 2010.
- Η ανάληψη των αναγκαίων μέτρων τόνωσης της οικονομίας, μέσα από την αξιοποίηση των πόρων του ΕΣΠΑ και τη μόχλευση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
- Η πληρωμή, ει δυνατόν και στο σύνολό τους φέτος, άμεσα, των ανεξόφλητων υποχρεώσεων του κράτους προς τον ιδιωτικό τομέα, ύψους περίπου 6,5 δις ευρώ. Η πρόβλεψη είναι για την αποπληρωμή περίπου 4 δις φέτος, η προσπάθεια θα είναι άμεσα αυτά να πέσουν στην αγορά ώστε να βελτιωθεί η ρευστότητα της οικονομίας.
- Η πραγματοποίηση αποκρατικοποιήσεων –και στις προγραμματικές δηλώσεις θα είμαστε πιο συγκεκριμένοι- και αναπτυξιακή και διαφανής αξιοποίηση της περιουσίας του Δημοσίου.
- Η επιτάχυνση των διαρθρωτικών αλλαγών ώστε ν’ αξιοποιηθούν αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας.
- Η επένδυση στη γνώση, στην έρευνα και στην καινοτομία, στις νέες ενδογενείς πηγές ανάπτυξης.
- Η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας με τη διαμόρφωση απλών και σταθερών κανόνων, τη βελτίωση του ρυθμιστικού πλαισίου των αγορών, τη μείωση του μη μισθολογικού κόστους.
- Η δημιουργία ενός σύγχρονου κοινωνικού κράτους με τη βελτίωση της ποιότητας των θεσμών, τον περιορισμό της γραφειοκρατίας, τη μείωση της διαφθοράς.
- Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας με την τόνωση της εξωστρέφειας και την ανάδειξη των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων της χώρας.
Κυρίες και κύριοι, σ’ αυτή τη δύσκολη συγκυρία, ο στόχος του Υπουργείου Οικονομικών είναι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή μίγματος πολιτικών πληρέστερου από το μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενο και φυσικά, συμβατό με το εθνικό στρατηγικό σχέδιο. Σχέδιο το οποίο θα ενσωματώνει και τις συμφωνίες με τους εταίρους μας.
Επιδίωξή μας είναι η επίτευξη της δημοσιονομικής προσαρμογής και πειθαρχίας σε συνδυασμό με την ανάκαμψη και ανάπτυξη της οικονομίας. Με μεγαλύτερη οικονομική αποτελεσματικότητα και κοινωνική δικαιοσύνη, στο πλαίσιο της Ευρωζώνης. Προς την κατεύθυνση αυτή, θα προωθηθούν μέτρα και πολιτικές που μεταξύ άλλων θα αφορούν:
- Την περιστολή της σπατάλης στο δημόσιο τομέα. Τη μία εβδομάδα που είμαι Υπουργείο Οικονομικών έχω διαπιστώσει ότι μπορούν να γίνουν βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.
- Τη βελτίωση της ποιότητας των δημόσιων οικονομικών με την αποτελεσματική αξιοποίηση των δημόσιων πόρων. Γιατί υπάρχουν τομείς στους οποίους αξίζει να δαπανάς και είναι οι νέες πηγές ανάπτυξης, σας είπα προηγουμένως, με υψηλό πολλαπλασιαστή.
- Την καλύτερη στόχευση των κοινωνικών δαπανών, διατηρώντας όμως το ουσιαστικό επίπεδο κοινωνικής προστασίας. Δε μπορεί να δίνουμε για κοινωνικά επιδόματα ό,τι δίνει η Ευρώπη κατά μέσο όρο και να μειώνουμε το επίπεδο της φτώχιας στην Ελλάδα κατά το 1/4 της Ευρώπης.
- Την υλοποίηση του κανόνα προσλήψεων–αποχωρήσεων στο δημόσιο τομέα. Ακόμα αυστηρότερο. Ακόμα και στην αναλογία 1 προς 10 φέτος από 1 προς 5.
- Την αναδιάρθρωση των δομών της Κεντρικής Διοίκησης και των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης. Κι εδώ θα υπάρχουν σύντομα συγκεκριμένες ανακοινώσεις από τα αντίστοιχα Υπουργεία.
- Τον εξορθολογισμό των αμυντικών δαπανών, χωρίς να πλήττονται οι αμυντικές δυνατότητες της χώρας.
- Τη μείωση του αριθμού και του μεγέθους των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης. Ολοκληρώνεται μελέτη στη βάση φορέων που είχαμε παραδώσει από το Μάρτιο του 2009 προς την κατεύθυνση αυτή.
- Την εξυγίανση των ΔΕΚΟ με στόχο τη βιωσιμότητά τους και τη μεγιστοποίηση της αξίας για την κοινωνία.
- Την υλοποίηση των αποκρατικοποιήσεων και την αξιοποίηση της περιουσίας του Δημοσίου.
Για την υλοποίηση του στόχου της δημοσιονομικής προσαρμογής και πειθαρχίας, θα εργαστούμε υπεύθυνα και σκληρά. Όλοι οι εμπλεκόμενοι. Σε κλίμα αρμονικής και δημιουργικής συνεργασίας. Ώστε να πετύχουμε το βέλτιστο αποτέλεσμα. Έχουμε πλήρη συνείδηση των δυσκολιών που έχει η πατρίδα, οι πολίτες και ειδικότερα οι οικονομικά ασθενέστεροι.
Έχουμε όμως πλήρη συναίσθηση και συνείδηση και των πραγματικών αναγκών τους και για το παρόν και για το μέλλον. Προσωπικά δεσμεύομαι ότι θα εργαστώ με προσήλωση και ευθύνη για την επίτευξη αυτού του στόχου. Προτεραιότητα είναι να εμπεδώσουμε στο ανθρώπινο δυναμικό τη συλλογικότητα. Αλλά και την ατομική ευθύνη.
Να πιστέψουν όλοι ότι η πρόοδος της πατρίδας είναι υπόθεση όλων μας, ότι δεν έχουν σημασία οι ιδεολογικές αφετηρίες και οι κομματικές προτιμήσεις. Σε ό,τι αφορά τις συγκεκριμένες πολιτικές και τα μέτρα με τα οποία θα προωθήσουμε τη δημοσιονομική προσαρμογή και πειθαρχία, την ανάσχεση της ύφεσης, την ανάκαμψη και ανάπτυξη της οικονομίας, την προώθηση της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής, θα μου επιτρέψετε ν’ αναφερθώ πρώτα στη Βουλή κατά την ανάγνωση των προγραμματικών δηλώσεων στο τέλος αυτής της εβδομάδος.
Ενδεικτικά όμως θα ας πω μόνο ότι θα γίνουν δομικές και λειτουργικές, βελτιωτικές παρεμβάσεις στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους το οποίο και αποτελεί το δημοσιονομικό «κεντρικό στρατηγείο» της χώρας. Με βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της ποιότητας της συνεργασίας του Λογιστηρίου με τα Υπουργεία σε θέματα δημοσιονομικά.
Με εντατικοποίηση των προσπαθειών στον τομέα της δημοσιονομικής πειθαρχίας, η οποία θα αφορά όλους τους φορείς. Όχι μόνο της κεντρικής –κι εδώ είναι το κρίσιμο στοίχημα της Κυβέρνησης- αλλά κυρίως της Γενικής Κυβέρνησης. Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης, νοσοκομεία, ΟΤΑ.
Με εξορθολογισμό των διαδικασιών στον τομέα χορήγησης των συντάξεων των δημοσίων υπαλλήλων και των ένστολων υπαλλήλων.
Κυρίες και κύριοι, είναι ξεκάθαρο ότι δομική προϋπόθεση για την πλήρη εφαρμογή και επιτυχία του εθνικού σχεδίου είναι η συμπλήρωση του ακολουθούμενου προγράμματος οικονομικής πολιτικής. Από την προηγούμενη εβδομάδα, αρχίσαμε ως νέα Κυβέρνηση να καθιστούμε ξεκάθαρο στους εταίρους μας, ότι αποτελεί σταθερή δέσμευσή μας η επίτευξη των δημοσιονομικών και ευρύτερα των οικονομικών στόχων καθώς και η άμεση υλοποίηση βασικών διαρθρωτικών αλλαγών στα πλαίσια αλλά κι ένα βήμα πέρα από τα πλαίσια του προγράμματος οικονομικής πολιτικής.
Υπογραμμίσαμε όμως ότι είναι αναγκαία η εφαρμογή πρόσθετων πολιτικών με στόχο την ανάσχεση της ύφεσης, την ανάκαμψη της οικονομίας και την αντιστροφή της ανοδικής πορείας της ανεργίας. Ήδη τα στοιχεία για την ύφεση και την ανεργία όπως σας προανέφερα, απέχουν παρασάγγας από κάθε σχετική εκτίμηση του προγράμματος οικονομικής πολιτικής.
Τα στοιχεία αυτά καθιστούν αναγκαίο όσο ποτέ τον επαναπροσανατολισμό -όχι σήμερα, αλλά χτες- της ακολουθούμενη οικονομικής πολιτικής προς την κατεύθυνση ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Αποτελεί εκπεφρασμένη πεποίθησή μου την οποία κι επαναλαμβάνω, ότι η τροποποίηση πολιτικών που έχουν αποδειχθεί οικονομικά αναποτελεσματικά και κοινωνικά άδικες, δύναται να θεωρείται ανοιχτή.
Άλλωστε το ίδιο το πρόγραμμα οικονομικής πολιτικής, προβλέπει ότι αυτό αναμφίβολα θα πρέπει ν’ αναπροσαρμοστεί στην πορεία του στην περίπτωση βαθύτερης από τις εκτιμήσεις ύφεσης. Ενώ σύμφωνα με δηλώσεις Ευρωπαίων αξιωματούχων μπορεί η κυβέρνηση να προβεί σε κάποιες αλλαγές στην οικονομική πολιτική αρκεί αυτές να είναι ευθυγραμμισμένες με τους στόχους του προγράμματος. Και το κλίμα, ειδικά με τις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής, γίνεται πιο ευνοϊκό για αλλαγές και τροποποιήσεις.
Αρκεί εμείς να φανούμε συνεπείς με τις υποχρεώσεις μας και να εργαστούμε για την υλοποίηση των στόχων του προγράμματος.
Αποφάσεις που ήταν απόρροια της προσπάθειας που ξεκίνησαν κράτη-μέλη της Ευρωζώνης και φυσικά πολιτικές δυνάμεις από την Ελλάδα για τη συμπλήρωση της δέσμης των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με πολιτικές για την ενίσχυση της αναπτυξιακής δυναμικής και της απασχόλησης.
Τα θετικά αποτελέσματα της προσπάθειας αυτής ήταν το σύμφωνο για την ανάπτυξη και την απασχόληση και η δήλωση για τη θεσμοθέτηση βραχυπρόθεσμων μέτρων που θ’ αξιοποιήσουν τους υφιστάμενους μηχανισμούς προκειμένου να σταθεροποιηθούν οι αγορές κρατών-μελών της Ευρωζώνης.
Μεταξύ άλλων, η απόφαση αυτή παρέχει τη δυνατότητα μελλοντικά αφαίρεσης από το δημόσιο χρέος αντίστοιχων κεφαλαίων που τα κράτη μέλη δανείζονται για την ανακεφαλαιοποίηση των Τραπεζών, εφ’ όσον προχωρήσει ικανοποιητικά η εκτέλεση του προγράμματος οικονομικής πολιτικής.
Οι αποφάσεις αυτές υποδηλώνουν μια σαφή τάση αλλαγής της κυρίαρχης αντίληψης σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την αντιμετώπιση των σημαντικών προβλημάτων της ευρωπαϊκής οικονομίας. Σκοπός της Ελλάδος είναι ν’ αξιοποιήσει στο έπακρο τη διαμορφούμενη τάση για τη δημιουργική υπέρβαση της κρίσης.
Το ζητούμενο συνεπώς είναι διττό. Αφ’ ενός η Ελλάδα να προχωρήσει άμεσα στις λιμνάζουσες διαρθρωτικές αλλαγές, στις απαραίτητες αποκρατικοποιήσεις και στις αναγκαίες προσαρμογές. Και αφ’ ετέρου να επιτευχθεί συμφωνία σε συνεννόηση με τους εταίρους, το συντομότερο δυνατό για μια δέσμη νέων πολιτικών, ώστε το πρόγραμμα να καταστεί περισσότερο αποτελεσματικό, λειτουργικό, δίκαιο, βιώσιμο, ούτως ώστε το ξεπέρασμα της κρίσης να γίνει με κοινωνική συνοχή και με ενωμένο τον ελληνικό λαό.
Όμως αισθάνομαι υποχρεωμένος να σημειώσω ότι προς την κατεύθυνση αυτή έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος. Τα θέματα είναι δύσκολα, ο δρόμος ανηφορικός, αλλά με αισιοδοξία και σχέδιο, θα τον περπατήσουμε. Και θα τον περπατήσουμε με την αρωγή και την εποικοδομητική συνεισφορά όλων των Ελληνίδων και όλων των Ελλήνων.
Κατεβάστε την ομιλία (αρχείο .pdf): Ομιλία Χρ. Σταϊκούρα Αναπλ. Υπουργού Οικονομικών
