Η Ελλάδα, από την 1η Ιανουαρίου του 2014, αναλαμβάνει την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) σε μία κομβική περίοδο τόσο για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, όσο και για τη διαμόρφωση συνθηκών ευημερίας για όλους τους Eυρωπαίους πολίτες.
Αυτή η ιδιαίτερη σημασία εδράζεται σε τρεις παράγοντες:
(α) Στις εξελίξεις σε θεσμικό επίπεδο, καθώς κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας διεξάγονται οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ενώ οδεύει προς τη λήξη της και η θητεία των μελών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
(β) Στην περαιτέρω προώθηση της ολοκλήρωσης της οικονομικής διάστασης της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ).
(γ) Στην ανάγκη η Ευρώπη να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της ευρύτερης οικονομικής κρίσης, προωθώντας, παράλληλα με την εμβάθυνση της ΟΝΕ και τη βιώσιμη αποκατάσταση των δημόσιων οικονομικών, την αντιμετώπιση των υφεσιακών τάσεων και της δυναμικής της ανεργίας μέσω της υιοθέτησης και υλοποίησης αναπτυξιακών πολιτικών.
Και αυτό γιατί η δημοσιονομική εξυγίανση, προσαρμογή και πειθαρχία, αν και αναγκαία, δεν αποτελεί από μόνη της ικανή συνθήκη για την έξοδο από την κρίση.
Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, οι προτεραιότητες της Ελληνικής Προεδρίας είναι:
(α) Η επίτευξη και διασφάλιση μιας «ισορροπίας» μεταξύ των πολιτικών δημοσιονομικής σταθερότητας και των πολιτικών ανάπτυξης ώστε να ενισχυθεί καθοριστικά η απασχόληση και να τονωθεί η συνοχή, σε ευρωπαϊκό και περιφερειακό επίπεδο.
(β) Η ενίσχυση των προσπαθειών ανάδειξης και ενίσχυσης των θετικών συνεπειών μιας συνολικής ευρωπαϊκής διαχείρισης του μεταναστευτικού φαινομένου στην υπηρεσία της ανάπτυξης, εστιάζοντας, μεταξύ άλλων, στον περιορισμό των επιπτώσεων από την λαθρομετανάστευση, σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.
(γ) Η επανεκκίνηση και ο επαναπροσδιορισμός της θαλάσσιας πολιτικής, με συμπερίληψη όλων των εκφάνσεών της και όχι μόνον των αναπτυξιακών πτυχών της.
(δ) Η εμβάθυνση της οικονομικής, και δη δημοσιονομικής, και τραπεζικής ενοποίησης ώστε να διαμορφωθεί ένα θεσμικό πλαίσιο επαρκές και ικανό να αντιμετωπίσει, αλλά και να αποτρέψει στο μέλλον, περιπτώσεις αντίστοιχες με τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007/2008 και τις επιπτώσεις αυτής στις οικονομίες των κρατών–μελών της ΕΕ.
Είναι γεγονός, ότι οι εξελίξεις στις ευρωπαϊκές οικονομίες θα ήταν διαφορετικές εάν η Ευρώπη είχε εγκαίρως μηχανισμούς αντίδρασης και αντιμετώπισης μιας τέτοιας κρίσης.
Δυστυχώς, όμως, όπως ήδη βιώσαμε, δεν είχε, καθώς η κρίση βρήκε το εγχείρημα της οικονομικής και νομισματικής ενοποίησης ημιτελές και τις ηγεσίες της Ευρωζώνης αδυνατούσες να διαχειριστούν τα προβλήματα που προέκυπταν.
Έτσι, κατά την πρώτη φάση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η αντίδραση της Ευρώπης χαρακτηρίστηκε από μια «κοντόφθαλμη» προσέγγιση, καθώς στους κόλπους της κυριάρχησαν δογματισμοί, πρακτικές επιβολής, γεωγραφικοί διαχωρισμοί.
Αποτέλεσμα αυτής της προσέγγισης ήταν να καθυστερήσει η συνειδητοποίηση ότι η κρίση ήταν και είναι «συστημική» και απειλεί την ίδια τη βιωσιμότητα του κοινού νομίσματος,
Η Ευρώπη άργησε στην κατάληξη μιας συνολικής και συνεκτικής λύσης.
Αναγκάστηκε, αν και καθυστερημένα, έστω και συμβιβαστικά, να οδηγηθεί σε επιμέρους θεσμικές αποφάσεις.
Σημαντικό μέρος, λοιπόν, αυτού του θεσμικού κενού στην οικονομική διάσταση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, επιχειρείται να καλυφθεί, κατά την τρέχουσα περίοδο, με μια σειρά σημαντικές θεσμικές παρεμβάσεις στην οικονομική και χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική της ΕΕ.
Πρόκειται για θεσμικές αλλαγές, οι οποίες σε συνδυασμό με πολιτικές και δράσεις και σε άλλα πεδία της οικονομικής διάστασης, εμπεριέχονται στις προτεραιότητες του Υπουργείου Οικονομικών, στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας.
Συγκεκριμένα και κωδικοποιημένα, οι εν λόγω προτεραιότητες είναι:
- Η περαιτέρω εμβάθυνση της οικονομικής διάστασης της ΟΝΕ μέσω της ενδυνάμωσης του συντονισμού των δημοσιονομικών και οικονομικών πολιτικών των κρατών–μελών, εστιάζοντας, μεταξύ άλλων, στην ευρύτερη διασφάλιση της σταθερότητας του ευρωπαϊκού νομίσματος, στην προώθηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων, στη δημιουργία ενός εργαλείου σύγκλισης και ανταγωνιστικότητας και στην ανάδειξη της κοινωνικής διάστασης της οικονομικής πολιτικής.
- Η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης, μέσω της διαμόρφωσης ενός νέου ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου που θα αποτελείται από τον ενιαίο μηχανισμό εξυγίανσης, τον ενιαίο εποπτικό μηχανισμό και τις θεσμικές και νομικές προβλέψεις για την εξυγίανση και ανάκαμψη των τραπεζών και για την εγγύηση των καταθέσεων.
Επιδίωξη του εν λόγω ενοποιητικού εγχειρήματος είναι αφενός η σταδιακή αποκατάσταση και –εν συνεχεία– ενίσχυση της επενδυτικής εμπιστοσύνης και ρευστότητας στο σύνολο της ευρωπαϊκής οικονομίας και, αφετέρου, η διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στην Ευρώπη, δημιουργώντας μηχανισμούς πρόληψης καταστάσεων αντιστοίχων αυτών που εντοπίζονται στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007/2008.
- Η αναθεώρηση του ρυθμιστικού πλαισίου που διέπει την κεφαλαιαγορά και την αγορά ιδιωτικής ασφάλισης, εστιάζοντας, μεταξύ άλλων, στην αναμόρφωση των εποπτικών κανόνων που διέπουν την αγορά κεφαλαίων, στην επικαιροποίηση του πλαισίου για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και στην ολοκλήρωση και υλοποίηση του πλαισίου που αφορά στη διαφάνεια και στην εποπτεία της αγοράς ιδιωτικής ασφάλισης.
- Η αποτελεσματική διαχείριση, στο πλαίσιο της πρόσφατης εισαγωγής των κανόνων και των διαδικασιών του δίπτυχου για την οικονομική διακυβέρνηση, του τέταρτου Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, εστιάζοντας στη διασφάλιση της αξιοπιστίας της διαδικασίας και στη συστηματική αξιολόγηση των προωθούμενων, από τα κράτη–μέλη, μεταρρυθμίσεων.
- Η συνέχιση των πρωτοβουλιών της ΕΕ για την ενδυνάμωση της δικαιοσύνης στα φορολογικά συστήματα των κρατών–μελών της ΕΕ και την ενίσχυση της προσπάθειας για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, εστιάζοντας, μεταξύ άλλων, στην περαιτέρω προώθηση της ανταλλαγής αποτελεσματικών πολιτικών και στην ενδυνάμωση των διαδικασιών ανταλλαγής σχετικών πληροφοριών.
Παράλληλα, το Υπουργείο Οικονομικών έχει θέσει αντίστοιχες προτεραιότητες στο πεδίο του Προϋπολογισμού της ΕΕ.
Ειδικότερα, η Ελληνική Προεδρία, μεταξύ άλλων, σκοπεύει να εστιάσει:
(α) Στη διασφάλιση, με βάση την αρχή της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης, της ομαλής εκτέλεσης του Προϋπολογισμού του 2014, επί του οποίου επιτεύχθηκε πρόσφατα συμφωνία μεταξύ Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
(β) Στον καθορισμό των κατευθυντήριων γραμμών για τον Προϋπολογισμό του 2015, λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη για ρεαλιστικές προβλέψεις ώστε να αποφευχθεί το φαινόμενο διαδοχικών διορθωτικών προϋπολογισμών.
(γ) Στη χορήγηση απαλλαγής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εκτέλεση του Προϋπολογισμού του 2012.
(δ) Στην περαιτέρω επεξεργασία, αξιολόγηση και μελλοντική αναθεώρηση του συστήματος Ιδίων Πόρων, με στόχο την εξασφάλιση της συνέχειας στην έγκαιρη και ομαλή χρηματοδότηση των πολιτικών της ΕΕ.
Συνάμα, ωστόσο, με τις προτεραιότητες της Ελληνικής Προεδρίας σε γενικό αλλά και ειδικό επίπεδο, η Ελλάδα, από τη θέση της Προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, θα επιχειρήσει να επαναφέρει και να εδραιώσει, αποτυπώνοντάς την σε κάθε διάσταση πολιτικής, την έννοια της ευρωπαϊκής δημιουργικής αλληλεγγύης.
Μία έννοια που αποτέλεσε τον πυρήνα τόσο του οράματος των μεγάλων Ευρωπαϊστών, όσο και της διαδικασίας ολοκλήρωσης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Άλλωστε, όπως προκύπτει μέσα από τη μελέτη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, τα μεγαλύτερα βήματα εμβάθυνσης της Ένωσης ήταν αποτέλεσμα εξίσου μεγάλων κρίσεων και αμφισβητήσεων της ευρωπαϊκής ιδέας.
Σε μία τέτοια κρίσιμη φάση βρισκόμαστε σήμερα, όπου πρέπει να προσπαθήσουμε οι αποφάσεις για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα να εδράζονται στο στοιχείο της δημιουργικής αλληλεγγύης των εταίρων και να ενσωματώνουν τις προσδοκίες των Ευρωπαίων πολιτών για την προώθηση της μεγάλης ιδέας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Προσδοκίες της κοινωνίας των πολιτών για μια Ευρώπη της ισορροπίας και της αλληλεγγύης.