Αλλάζει κεφάλαιο ο ελληνικός σιδηρόδρομος επιχειρώντας να αφήσει πίσω του παθογένειες αλλά και δυσλειτουργίες του παρελθόντος.
Στόχος της κυβέρνησης είναι η δημιουργία ενός σύγχρονου, γρήγορου, άνετου και ασφαλούς σιδηροδρομικού δικτύου σε πλήρη διαλειτουργικότητα με τα ευρωπαϊκά αντίστοιχα δίκτυα.

Προς την κατεύθυνση αυτή, ο αρμόδιος υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρήστος Σταϊκούρας παρουσίασε στο υπουργικό συμβούλιο τον ριζικό μετασχηματισμό του ελληνικού σιδηροδρόμου με τη δημιουργία του νέου ΟΣΕ, «Σιδηρόδρομοι Ελλάδας» και το στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης και επενδύσεων.

Με δήλωσή του στο Αθηναϊκό -Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο κ. Σταϊκούρας επισημαίνει την επιτακτική ανάγκη να καταστεί ο ελληνικός σιδηρόδρομος σύγχρονο γρήγορο και ασφαλές μέσο μεταφοράς αλλά και ένας βιώσιμος και νευραλγικός βραχίονας του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών στη Νοτιανατολική Ευρώπη.

«Οι Σιδηρόδρομοι Ελλάδος, ο νέος εθνικός σιδηροδρομικός φορέας της χώρας μας, προκύπτει μέσα από την ενοποίηση των ΟΣΕ, ΕΡΓΟΣΕ, ΓΑΙΑ ΟΣΕ. Δημιουργείται για να αντιμετωπιστούν χρόνιες παθογένειες, να επιταχυνθεί ο εκσυγχρονισμός των υποδομών και των υπηρεσιών στο εθνικό δίκτυο, αλλά και για να ενισχυθεί η εξωστρέφεια των ελληνικών σιδηροδρόμων, οι οποίοι μπαίνουν σε μία νέα εποχή. Με ένα συμπαγές σχέδιο επενδύσεων, η αναδιάρθρωση του ελληνικού σιδηροδρόμου υλοποιείται με βάση τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές, με σκοπό τη διασφάλιση ενός σύγχρονου, γρήγορου και απολύτως ασφαλούς σιδηροδρομικού δικτύου, σε πλήρη διαλειτουργικότητα με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά δίκτυα» τονίζει.

Και επισημαίνει «Σε αυτό το πλαίσιο θέτουμε σε προτεραιότητα ζητήματα διαχείρισης κινδύνων, εξοπλίζουμε τον ελληνικό σιδηρόδρομο με τα πιο σύγχρονα συστήματα ασφαλείας διαχείρισης της κυκλοφορίας συρμών, ενώ εντάσσουμε την αναδιοργάνωση  του ΟΣΕ στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ). Βάζουμε τον ελληνικό σιδηρόδρομο σε ευρωπαϊκές ράγες, με επιπλέον τεχνογνωσία, προσωπικό, συστήματα και εξωστρεφείς επενδύσεις αναβάθμισης των υποδομών και του δικτύου, αξιοποιώντας ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους. Εργαζόμαστε συστηματικά, υπεύθυνα και αποτελεσματικά ώστε οι Σιδηρόδρομοι Ελλάδος όχι μόνο να καταστούν ξανά ένα ζωτικό κομμάτι των μετακινήσεων των πολιτών, αλλά ένας βιώσιμος και νευραλγικός βραχίονας του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών στη Νοτιανατολική Ευρώπη».

Η  ιστορία του ελληνικού σιδηροδρόμου

Η ιστορία του Ελληνικού σιδηροδρόμου ξεκινά το 1869, οπότε εγκαινιάστηκε ο Σιδηρόδρομος Αθηνών – Πειραιώς, που θεωρείται από τις παλαιότερες γραμμές μητροπολιτικού σιδηροδρόμου παγκοσμίως.
Το 1920 ιδρύονται οι Σιδηρόδρομοι του Ελληνικού Κράτους (Σ.Ε.Κ.), που σταδιακά συνενώνουν όλα τα τοπικά δίκτυα. Το 1971 ξεκινά τη λειτουργία του ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος (ΟΣΕ), που αναλαμβάνει σταδιακά με μεγάλα έργα τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη του δικτύου.  Το 1996 ιδρύεται θυγατρική εταιρεία του ΟΣΕ με την επωνυμία ΕΡΓΑ ΟΣΕ Α.Ε. Αντικείμενό της η μελέτη και κατασκευή νέων χαράξεων και γραμμών στο σιδηροδρομικό δίκτυο. Το 1999 ξεκινά η λειτουργία της πρώτης ηλεκτροδοτούμενης γραμμής. Στο διάστημα 2006-2022 έγιναν πολλές προσπάθειες εταιρικών μετασχηματισμών, αποσχίσεων ή συνενώσεων, μεταξύ των οποίων η ιδιωτικοποίηση της ΤΡΑΙΝΟΣΕ.
Το 2023 ο Ελληνικός σιδηρόδρομος υπέστη δύο δραματικά πλήγματα, με το πολύνεκρο δυστύχημα στα Τέμπη και την σχεδόν ολοσχερή καταστροφή των υποδομών στην Κεντρική Ελλάδα, εξαιτίας της καταιγίδας Daniel.
«Ο Ελληνικός σιδηρόδρομος πρέπει να φύγει δυναμικά μπροστά, σε μια αναπτυξιακή εξωστρεφή πορεία προς το μέλλον» δηλώνει το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών.

Σιδηρόδρομοι Ελλάδος

Ο νέος ΟΣΕ,  «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος», αντιπροσωπεύει τη νέα εποχή του σιδηροδρόμου, έχοντας να ξεπεράσει την εικόνα ενός προβληματικού οργανισμού με αποκορύφωμα το δυστύχημα των Τεμπών.  Θα ενσωματώσει την ΕΡΓΟΣΕ και το τμήμα της ΓΑΙΑΟΣΕ που αφορά το τροχαίο υλικό. Η πλήρη λειτουργία της νέας οντότητας του σιδηροδρόμου, αναμένεται έως το τέλος του 2025, οπότε και θα λειτουργήσει με το υπάρχον προσωπικό των τριών εταιριών.

Παράλληλα, προβλέπεται η στελέχωσή του να ενισχυθεί σημαντικά με προσεκτικά επιλεγμένο πρόσθετο νέο προσωπικό που θα ξεπεράσει τα 600 άτομα και με προσόντα που θα καλύπτουν τις απαιτήσεις των νέων θέσεων εργασίας που θα οριστούν. Η πρώτη ομάδα προσλήψεων αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του 2024, ενώ η υπόλοιπη ενίσχυση στελέχωσης θα προχωρήσει σε στάδια, μέχρι το μέσο του 2025, με βάση επίσης και τις απαιτήσεις στελέχωσης που θα προσδιοριστούν από το Business Plan του νέου φορέα. Η υποστήριξη του μάνατζμεντ της νέας εταιρείας θα ανατεθεί σε ιδιωτική εταιρεία εγνωσμένης εμπειρίας, προκειμένου αυτή να οργανωθεί εξαρχής με βάση τα πλέον σύγχρονα διεθνή πρότυπα. Ο τεχνικός σύμβουλος διοίκησης του Νέου ΟΣΕ θα επιλεγεί μέσω διεθνούς διαγωνισμού και θα εισφέρει τεχνογνωσία και εξειδικευμένα ανώτατα στελέχη. Θα αναλάβει σε καθημερινή βάση, το σύνολο των επιχειρησιακών εργασιών της Εταιρείας, καθώς και την ειδικότερη ευθύνη λειτουργίας κρίσιμων επιχειρησιακών τομέων για χρονικό διάστημα τουλάχιστον τριών ετών, εφαρμόζοντας αναλογικά διεθνείς εμπειρίες που υιοθετήθηκαν στο παρελθόν από αντίστοιχους σιδηροδρομικούς οργανισμούς.

Το νέο πλαίσιο έρχεται να λύσει διαχρονικά προβλήματα του σιδηροδρόμου καθώς η μέχρι σήμερα λειτουργία των τριών εταιρειών που εμπλέκονται με σιδηροδρομικό έργο, με πολλαπλές κοινές αρμοδιότητες και διεπιφάνειες, παράλληλες, αντικρουόμενες ή/και συμπληρωματικές αρμοδιότητες, έχει σαν αποτέλεσμα την αδυναμία ενιαίου στρατηγικού σχεδιασμού, συντονισμού, ανάπτυξης, συντήρησης, διαχείρισης και πλήρους ελέγχου του σιδηροδρομικού δικτύου, με συνέπειες την καθυστέρηση υλοποίησης έργων, και την πιθανότητα απώλειας πολύτιμων πόρων (ανθρώπινων και οικονομικών). Επίσης, υπάρχει σημαντική συνολική επιβάρυνση του Κρατικού Προϋπολογισμού από την πολλαπλότητα προσωπικού αντιστοίχων προσόντων και αρμοδιοτήτων για παρόμοιες διαδικασίες εντός των τριών εταιρειών.

Ο νέος φορέας θα είναι Ανώνυμη Εταιρεία ιδιοκτησίας του Ελληνικού Δημοσίου, με το διοικητικό του συμβούλιο να ορίζεται από τη Ελληνική Κυβέρνηση, με τήρηση των αρχών διαφάνειας και αξιοκρατίας και θα εποπτεύεται από το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. Η αναδιοργάνωση χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Νέο αναπτυξιακό σχέδιο- Επενδύσεις

Η βιωσιμότητα του Νέου ΟΣΕ εξαρτάται από την ανάπτυξη υπερσύγχρονου, απολύτως ασφαλούς και πλήρως διαλειτουργικού δικτύου υψηλής ταχύτητας, δίνοντας έμφαση στις εμπορευματικές μεταφορές, αναγνωρίζοντας τη θέση της χώρας στην Ε.Ε. ενώ αυτονόητη προϋπόθεση για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας αποτελεί η συντήρηση του δικτύου.

Το επενδυτικό σχέδιο, συνολικού ύψους περίπου  12 δισ. ευρώ για την επόμενη 20ετία, σύμφωνα με το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών έχει ως εξής:
‘Αμεσο ορίζοντα περίπου 530 εκατ. ευρώ, στην  5ετία προβλέπονται επενδύσεις 2,75 δισ. ευρώ, στη 10ετία 1,4 δισ. ευρώ και σε 20 έτη επενδύσεις που θα ξεπερνούν τα 7 δισ. ευρώ.

‘Αμεση προτεραιότητα έως 2026 είναι η αποκατάσταση δικτύου από καταστροφές λόγω Daniel στην Κεντρική Ελλάδα.

Στο βραχυπρόθεσμο πρόγραμμα (έως 2029) είναι έργα ήδη ενταγμένα σε χρηματοδοτικά πλαίσια, έργα προς ένταξη σε Μεταφορές 2021-2027 και CEF2 (Connecting Europe Facility), έργα προς εξεύρεση χρηματοδότησης.

Στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα (έως 2034, ύψους 1,4 δισ.) εντάσσονται έργα αναβάθμισης Ανατολικής Εγνατίας, η Παράκαμψη Αθηνών (Ικόνιο – Σφίγγα), έργα συνδέσεως με λιμένες και ΒΙ.ΠΕ., έργα αναβάθμισης Δυτικής Εγνατίας.

Στο μακροπρόθεσμο πρόγραμμα (έως 2044) εντάσσονται νέα Έργα Δυτικής Εγνατίας (Καλαμπάκα -Ηγουμενίτσα &Καλαμπάκα -Κοζάνη) και Ανατολικής Εγνατίας (Θες/κη- Ν.Καρβάλη), η αναβάθμιση δικτύου Δυτικής Μακεδονίας και δικτύου Πελοποννήσου, νέα έργα Δυτικής Ελλάδας.

Αναλυτικά η χρονολογική σειρά των έργων

Στα ενταγμένα έργα ύψους 529 εκατ. ευρώ που έχουν χρηματοδότηση και προχωρούν άμεσα περιλαμβάνονται:

– Οριστικές αποκαταστάσεις Θεσσαλίας (Ταμείο Ανάκαμψης) με 180 εκατ. ευρώ

– Σηματοδότηση Θεσσαλονίκη-Ειδομένη («Phasing” μεταξύ ΥΜΕΠΕΡΑΑ 2014-2020 και ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 2021-2027) με 27 εκατ. ευρώ

– Νέα Καρβάλη – Τοξότες (CEF1) με 212 εκατ. ευρώ
– Προαστιακός Δυτ. Αττικής (Ταμείο Ανάκαμψης) με 110 εκατ. ευρώ

Στη δεύτερη λίστα είναι τα έργα 1,39 δισ. ευρώ προς χρηματοδότηση από το CEF II (το πρόγραμμα Συνδέοντας την Ευρώπη). Αυτά είναι:

– ΣΚΑ – Οινόη με 240 εκατ. ευρώ
– Λιόσια – Κόρινθος (Αναβάθμιση) με 70 εκατ. ευρώ

– Θεσσαλονίκη – Προμαχώνας (Αναβάθμιση) με 90 εκατ. ευρώ

– Θεσσαλονίκη – Προμαχώνας (Ηλεκτροκίνηση) με 75 εκατ. ευρώ

– Αλεξανδρούπολη – Ορμένιο με 480 εκατ. ευρώ και χρηματοδότηση 341 εκατ. ευρώ

– Αλεξανδρούπολη – Ορμένιο με 295 εκατ. ευρώ και χρηματοδότηση 214 εκατ. ευρώ

– Ρίο – Πάτρα με 477 εκατ. ευρώ και χρηματοδότηση 366 εκατ. ευρώ.

Στην τρίτη λίστα είναι τα έργα πενταετούς προγραμματισμού ύψους περίπου 650 εκατ. ευρώ. Αυτά είναι:

– Σιδηροδρομική σύνδεση του 6ο προβλήτα με το εθνικό δίκτυο (Ε.Π.ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 2021-2027)  με 35 εκατ. ευρώ

– Προαστιακός Δυτικής Θεσσαλονίκης (Ε.Π.ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 2021-2027)  με 20 εκατ. ευρώ

– Επέκταση προαστιακού σιδηροδρόμου και σύνδεση με λιμένα Λαυρίου (Ε.Π.ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 2021-2027)  με 391 εκατ. ευρώ

– Εγκατάσταση ηλεκτροκίνησης και σηματοδότησης με ETCS Level 1 και αναβάθμιση γραμμής στο τμήμα Λατομείο

– ΒΙΠΕ – Σ.Σ. Βόλου. Έργο ενταγμένο στο ΥΜΕΠΕΡΑΑ 2014-2020.   Αναφέρεται ως έργο στο “ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ” 2021-2027 αλλά λόγω “DANIEL” δεν έχει γίνει ακόμα η διαδικασία

– Παλαιοφάρσαλος -Καλαμπάκα: Εγκατάσταση ηλεκτροκίνησης και σηματοδότησης με ETCS Level 1 και κατασκευή παρακαμπτήριας γραμμής στον Σ.Σ. Σοφάδων. Έργο ενταγμένο στο ΥΜΕΠΕΡΑΑ 2014-2020. Αναφέρεται ως έργο στο “ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ” 2021-2027 αλλά λόγω “DANIEL” δεν έχει γίνει ακόμα η διαδικασία

– Στρυμώνας- Αλεξανδρούπολη Ικόνιο (Υπό διερεύνηση)

Τα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα έργα

Στις επόμενες προτεραιότητες έρχονται τα έργα με δεκαετή και εικοσαετή προγραμματισμό. Στα έργα δεκαετίας περιλαμβάνονται σημαντικά έργα όπως:

– Ανατολική Εγνατία: Στρυμόνας – Αλεξανδρούπολη Γραμμές – Υπό διερεύνηση
-Ανατολική Εγνατία: Στρυμώνας – Αλεξανδρούπολη, Παραλλαγή Ίασμος- Πολύανθος με 110 εκατ. ευρώ -Υπό διερεύνηση

– Δυτική Μακεδονία: Πλατύ – Φλώρινα, με 50 εκατ. ευρώ – Υπό διερεύνηση

– Παράκαμψη Αθηνών: Ικόνιο – Σφίγγα με 700 εκατ. ευρώ – Υπό διερεύνηση

– Συνδέσεις Λιμένων: Επέκταση προαστιακού και σύνδεση με λιμένα Ραφήνας με 310 εκατ. ευρώ –  Υπό διερεύνηση

Τέλος, στον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, περιλαμβάνονται πολύ μεγάλα έργα που μεγαλώνουν το εθνικό σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας. Τα έργα είναι:

– Προαστιακός Πάτρας:  Πάτρα – Πύργος με 200 εκατ. ευρώ – Υπό διερεύνηση

– Δυτική Εγνατία:  Καλαμπάκα -Ηγουμενίτσα με 1.55 δισ. ευρώ – Υπό διερεύνηση

– Δυτική Εγνατία: Καλαμπάκα – Κοζάνη με 550 εκατ. ευρώ – Υπό διερεύνηση

– Νέα Ανατολική Εγνατία: Θεσσαλονίκη – Ν.Καρβάλη με 1.5 δισ. ευρώ – Υπό διερεύνηση

– Δυτική Μακεδονία: Αναβάθμιση Δικτύου με 2 δισ. ευρώ –  Υπό διερεύνηση

– Πελοπόννησος: Αναβάθμιση Δικτύου με 1.5 δισ. ευρώ –  Υπό διερεύνηση